Hazırlıklar tamam, inşaatta yeni dönem başlıyor

Yapı güvenliği açısından büyük önem taşıyan, inşaat demirini her aşamada izleyecek İnşaat Demiri İzleme Sistemi için hazırlıklar tamamlandı. Yeni sistem sayesinde inşaat demiri üretim hattından çıktığı anda özel güvenlikli işaret ile kayda alınacak ve üretim veya ithalatından yapı müteahhidine teslimine kadar, laboratuvar test süreçleri de dahil, tüm aşamalar takip edilecek. Gelecek yıl başından itibaren üzerinde özel güvenlikli etiket bulunmayan, İDİS tarafından takip edilemeyen inşaat demirlerinin ticareti yapılamayacak. İDİS ile yılda 40 milyar liradan fazla vergi kaybının ve sektördeki haksız rekabetin önüne geçilecek.

Tüm ülkeyi yasa boğan ve 11 ili etkileyen Kahramanmaraş merkezli depremler, binaların depreme karşı dayanıklı olup olmadığı, ne kadar güvenli olduğunu tekrar herkesin gündemine taşıdı. Depremlerde yıkılan ya da hasar alan binalardan geriye kalan görüntüler, demir ve çimento başta olmak üzere inşaatlarda kullanılan malzemelerin önemini bir kez daha gözler önüne serdi.

Genelde deprem ve afetler sonrası ortaya çıkan inşaatlarda demir kullanımı, şüpheye açık bir konu olarak öne çıkıyor. İnşaat demiri, kayıt dışı ekonominin de önemli kalemlerinden biri olarak görülüyor. Tüm bunlar göz önüne alınarak kayıt dışı ekonomi ile mücadele kapsamında, vergi güvenliğinin yanı sıra, deprem kuşağında yer alan ülkemizde yapı güvenliğinin sağlanmasına katkı sunulması açısından inşaat demiri yakın takibe alınıyor. Darphane ve Damga Matbaası Genel Müdürlüğü tarafından, inşaat demirinin üretiminden laboratuvar aşaması da dahil tüm aşamalarını takip ederek kayıt altına alacak İnşaat Demiri İzleme Sistemi (İDİS) 1 Ocak 2024 itibarıyla hayata geçiyor.

İnşaat demiri, üretim hattından çıktığı anda özel güvenlikli işaret ile kayda alınacak ve bundan sonra her bir adımda izlenecek. İnşaat demirleri, yükleme ve indirmeler, toptancılara satışlar, toptancılardan müteahhitlere satışlar, inşaat sahasında yapı denetçilerin kontrolü ve sonunda denetçi onayı ile ürün bazında İDİS sayesinde tek tek görülebilecek. İDİS ile yapı güvenliğine büyük katkı yapılırken, yılda 40 milyar liradan fazla vergi kaybının önüne geçilecek. Ayrıca sektörde yaşanan haksız rekabet de önlenecek.

Tüm paydaşlar için İDİS'e kayıt yaptırmak zorunlu

İnşaat demirlerinin özel güvenlikli etiket ve özel güvenlikli işaretler ile elektronik olarak izlenmesini sağlayacak İDİS, gelecek yıl zorunlu olacak.

Üretici ve ithalatçılar, 1 Ocak 2024 tarihinden sonra, İDİS'e kaydı olmayan inşaat demirlerini satışa konu edemeyecekler. Bu kapsamda, mevcut inşaat demiri üreten ve ithal edenler ile ihracatçı, toptancı, bayiler, tüccar ve yapı müteahhitleri, yapı denetim firmaları ve ilgili tüm paydaşların İDİS'e kayıtları 2023 yılı sonuna kadar tamamlanacak.

Kopyalanamaz özel güvenlikli etiket

Hazine ve Maliye Bakanlığı Gelir İdaresi Başkanlığı'nın mart ayında Resmi Gazete'de yayınlanan 'İnşaat Demiri İzleme Sistemi Uygulama Genel Tebliği'nde yer aldığı gibi İDİS, inşaat demirlerinin güvenlikli etiket ve güvenlikli işaretler ile elektronik olarak izlenmesini sağlayacak. Üreticiler üretim hatlarının sonunda, ithalatçılar ise belirlenecek gümrük noktalarında inşaat demirlerini Darphane ve Damga Matbaası Genel Müdürlüğü'nden tedarik edecekleri özel güvenlikli işaret ile işaretlemekle yükümlü olacak.

Özel güvenlikli etiketler, İDİS'in temel öğesi olacak, kopyalanamaz özel bir malzeme içerecek ve benzersiz kod taşıyacaklar. İnşaat demiri piyasaya sürülmeden uygulanacak bu etiketleme ve güvenlik adımı, İDİS yazılım portalına da işlenecek.

Mobil cihazla etkin denetim imkanı

İnşaat demiri, tır ve kamyonlara yüklenirken özel güvenlikli etiketlerdeki benzersiz kodlar mobil cihazlarla okutulacak, inşaat demirlerinin yaşam döngüsü takip edilebilecek. Fatura ve irsaliye eşleşmeleri sayesinde, inşaat demirlerinin kimlere satıldığı, hangi tarihte sattığı kayıt altına alınabilecek. Müteahhitler, inşaatta hangi demiri kullandıklarını, bu etiketler üzerinden beyan etmek zorunda olacak. Böylece müteahhit, geçmiş stoktan demir kullanamayacağı gibi, etiketsiz demiri, gider olarak gösteremeyecek. Faturasız inşaat demiri hareketi engelleneceği gibi, inşaatlarda kullanılan demirin kaynağı ve ürün kalitesi de görüntülenebilir olacak. Denetimlerde özel güvenlikli etiketsiz demirler rahatlıkla tespit edilerek gerekli yaptırımlar uygulanabilecek. İDİS sadece üretim, lojistik, alım-satımları değil, yapı denetçilerinin inşaat sahasına indirilmiş demirlerden aldığı numune parçalarının da takibini sağlayacak. Tüm bu İDİS adımları, akıllı telefonlarda özel İDİS mobil uygulamaları ile işlenirken coğrafi konum bilgisi de eklenebilecek.

Kayıt dışılığa darbe vuracak

İDİS, yapı güvenliğiyle birlikte devletin vergi kaybının da önüne geçecek. Çok hareketli inşaat demiri ve ham maddesi piyasasında kayıt dışılık sorunu yaşanıyor. Devletin ilgili kurumları dönem dönem yaptığı sektöre yönelik denetimlerde, milyarlık sahte faturaları ele geçirdiği haberleri kamuoyuna yansıyor. Bazı üreticilerin kayıtsız, faturasız satış gerçekleştirerek kamudan vergi kaçırırken diğer taraftan faturalı çalışan şirketler ise haksız rekabetle mücadele etmek zorunda kalıyor. Bu olumsuz ortamın önüne geçilecek İDİS ile yılda 40 milyar liranın üzerinde devletin vergi kaybının önüne geçilmesi mümkün olacak.

Platform sektöre veri sağlayacak

İDİS platformu, tüm üreticiler, ithalatçılar, inşaat sektörü paydaşları ve kamu kurumları tarafından önemli bir dayanak noktası olacak. Platformun, esnek ve ölçeklenebilir yapısı, eskiden hiç kaydedilmeyen pek çok veri ve rapora erişim sağlayacak. Böylece ülkedeki inşaat demiri ve yapı sektörü üstüne önemli verilere ulaşma imknı sunacak. Anlık veri girişi ve takip sayesinde sürekli canlı olacak İDİS sunucuları ve platformu, ürünlerin her hareketinde, her adımında veri girişine imkn verecek. Veri girişleri, hem mobil özel denetim cihazları ile, hem de İDİS mobil uygulaması içeren özel akıllı telefonlar ile yapılacak. Bu mobil kullanımın sahada yaygınlaşması hızla sağlanacak, böylece İDİS'in kapsamı ülke genelindeki üretim sahaları ve inşaat alanlarında kısa sürede geniş bir kapsama kavuşabilecek.

Avrupa'dan ABD ve Çin'e kadar uygulanıyor

Yurt dışında, İDİS benzeri uygulamalar yıllardır başarıyla uygulanıyor. Avrupa Birliği'nde 2011 tarihli inşaat ürünleri regülasyonu, kalite ve performans denetimlerini zorunlu kılıyor. Örneğin Fransa'da özel işaretlemeler ile inşaat malzemeleri yaşam döngüsü boyunca izlenebiliyor. Benzer şekilde ABD'de de demir ve çelik üreticileri kalite belgelendirme programının parçası olmak, ürünlerinin izlenilirliğini sağlamakla yükümlü. Çin ve gelişmekte olan ülkelerde de benzer kanun ve düzenlemeler var. Çin 2019'dan beri akıllı etiketler ile kritik inşaat malzemelerine uygulatıp demir ve çelik ürünlerinde düşük kaliteyi ve vergi kaçakçılığını engelleme yönünde adımlar atıyor.